Met dementie kun je nog steeds leren
Iemand met dementie kan nieuwe dingen leren. Dat klinkt misschien verrassend, maar dit blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Door het lerend vermogen te stimuleren, kun je het leven met dementie leuker en nuttiger maken. In dit artikel leest u hoe het werkt.
Bij dementie worden hersencellen aangetast. Maar naast aangetaste hersencellen zijn er ook veel hersencellen die (nog) niet zijn aangetast. Het lerend vermogen gaat ervan uit dat u gezonde hersencellen kunt prikkelen om de taken van ongezonde cellen over te nemen. Door een bepaalde vaardigheid vaak te doen en te herhalen, kunt u dingen (op)nieuw aanleren. Besef wel dat wanneer de dementie vordert, er steeds minder gezonde cellen zijn om de taken over te nemen. Het wordt dan steeds lastiger om nieuwe dingen te leren.
Opnieuw leren door mensen met dementie
Wanneer je met dementie weer meer zelf kan doen, voelt dit nuttig en sterkt dit het zelfvertrouwen. Zelf dingen kunnen doen, betekent langer activiteiten ondernemen, veiliger thuiswonen en meer plezier in het leven ervaren. Je kunt bijvoorbeeld (op)nieuw leren:
• om zelf een kledingstuk aan te trekken of te douchen;
• omgaan met een iPad, tablet of fiets-navigatie;
• een vaste wandelroute te lopen.
Hoe werkt dat lerend vermogen bij dementie?
Het toepassen van het lerend vermogen bij iemand met dementie staat of valt met de aanpak van de begeleider. Er zijn vier leervormen die goed werken:
1. Foutloos leren: dingen samen doen, herhalen en inslijpen. Zoals foto’s maken van elke handeling bij het koffiezetten. Vervolgens oefent u de verschillende stappen bij het koffiezetten in de juiste volgorde met behulp van de foto’s. Net zolang totdat het goed gaat. Dat kan een paar weken duren.
2. Associatieleren: verbanden aanbrengen of inspelen op bestaande associaties; ‘ezelsbruggetjes’ gebruiken. Hier-bij kunt u alle zintuigen gebruiken. Bijvoorbeeld bij het aanleren van een route binnenshuis door herkenbare of aansprekende foto’s/schilderijtjes op te hangen.
3. Emotieleren: bewust oproepen en ondergaan van nieuwe emoties op een specifieke plek. Bijvoorbeeld als een gang naar de wc weerstand oproept. Met een radio op de wc die favoriete muziek speelt uit jeugdjaren roep je een positieve emotie op.
4. Operant leren: kortweg ´straffen en belonen´.
Belangrijke aandachtspunten bij het leren
Welke vorm van leren u ook gebruikt, er zijn wel voorwaarden om het (opnieuw) aanleren van vaardigheden te laten slagen:
• Observeer goed; een associatie of
emotie moet wel passen bij de belevingswereld;
• Houd het leuk, motiveer, dwing niet en bewaak de goede sfeer;
• Houd rekening met beperkingen. Iemand met dementie kan niet altijd goed aangeven of iets pijn doet of dat hij/zij moe is;
• Wees consequent;
• Corrigeer niet.
Filmpjes over lerend vermogen bij dementie
Alzheimer Nederland heeft samen met zorginnovatiebureau DAZ en de Haagse Hogeschool een serie korte video’s laten maken over het lerend vermogen van mensen met dementie. Bekijk de video’s via www.opnieuwgeleerdoudgedaan.nl.
Dit artikel verscheen eerder op dementie.nl, een online platform van Alzheimer Nederland vol ervaringsverhalen, adviezen en informatie over omgaan met dementie.
