Bezoek deze zomer een fort in eigen land

Wist je dat Nederland maar liefst 159 vestingsteden en honderden forten en bunkers telt? Dus je hoeft echt niet naar het buitenland om unieke en uiterst aantrekkelijke militaire bouwwerken te bezoeken. Plan jouw zomeruitje op www.forten.nl en bezoek dit fascinerende erfgoed.

Hoe je met water moet omgaan, weten Nederlanders als de beste. Minder bekend is de wijze waarop water is benut als wapen in de verdediging van het land. Als je water gecontroleerd binnen kan laten, maak je van een lastpak of zelfs vijand zomaar een vriend. Het heeft geleid tot de aanleg van diverse waterlinies. De oudste zijn de Staats-Spaanse Waterlinies in Zeeuws-Vlaanderen, de jongste is de IJssellinie uit 1950, bedoelt om ons land tegen de Russen te beschermen. De bekendste zijn de Grebbelinie, Zuiderwaterlinie, Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. Deze laatste twee zijn sinds juli 2021 samen uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed Hollandse Waterlinies.

Al die waterlinies, van Friesland tot Zeeland, waren gebaseerd op hetzelfde principe. Het laaggelegen land werd onder water gezet (inundatie), tot een diepte van ongeveer een halve meter. Dat is te diep om er doorheen te waden. En het is te ondiep om er met boten op te varen. Op kwetsbare plekken, zoals hoogtes in het landschap, werden versterkingen (forten, vestingen en schansen) gebouwd, zo maak je het vijandelijke legers onmogelijk om door te stoten. Lang heeft de verdediging van een groot deel van ons land geleund op waterlinies. De ontwikkeling van militaire technologie, en vooral de komst van vliegtuigen, maakte ze begin vorige eeuw krachteloos. Sommige forten zijn daarna nog wel even gebruikt, bijvoorbeeld als tijdelijke gevangenis of opslagplaats. Daarna trad het verval op. De laatste twintig jaar zien we gelukkig een herwaardering van de waterlinies. Diverse forten zijn gerestaureerd, ondernemers geven ze nieuwe functies en overheden omarmen ze. Het is nog een onontdekt gebied met rust en ruimte, vol verhalen en bijzondere objecten. Fiets en wandel deze zomer langs de forten, bunkers en vestingsteden van de waterlinies en geniet van het unieke linielandschap.

De leukste fortuitjes

Speciaal voor de lezers van Seniorenwijzer lichten we een aantal locaties uit die een bezoek meer dan waard zijn.

Forteiland Pampus

Zodra je voet op het eiland zet, voel je het al. Op Pampus ligt meer dan 400 jaar geschiedenis dat je ervaart in de interactieve routes ‘Het Geheime Wapen van Amsterdam’ en ‘Het verhaal van Pampus’. Hoogtepunt is de ballonvaart die je als bezoeker al vliegend over de Stelling van Amsterdam maakt. Luier in het gras met een picknickmand of installeer je op het sfeervolle terras met een fantastisch uitzicht over het IJmeer. En dat op een duurzaam forteiland!
www.pampus.nl

Vestingmuseum Naarden

Het eeuwenoude stadje Naarden staat bol van de bijzondere monumenten. Het biedt voor elk wat wils met de grote variatie aan winkels, antiekzaken, galeries, horeca en musea. Een bezoek aan het Nederlands Vestingmuseum mag zeker niet ontbreken! Met een unieke collectie (archeologische vondsten, prenten,
wapens, militaire objecten) ontvouwt zich hier de geschiedenis van de stad en de Hollandse Waterlinies. Dwaal door de ondergrondse kazematten en zie waar de manschappen sliepen, aten en werkten. www.vestingmuseum.nl

Fort Pannerden

Vlakbij Nijmegen ligt Fort Pannerden; strategisch gelegen op de splitsing van Rijn, Waal en Pannerdensch Kanaal. Laat je rondleiden door een gids in soldatenuniform, volg een audiotour of ga zelf op pad door de vele gangen en kamers. Voor de jonge speurneuzen is er Expeditie Waterlinie, een spannende tocht waarin ze via QR-codes digitaal op zoek gaan naar 12 forten in Nederland. Vrijwilligers laten regelmatig hun nagebouwde kanon bulderen. Na afloop van al deze activiteiten lonkt het terras boven op het fort, met een adembenemend uitzicht over de omliggende natuur: de Klompenwaard met zijn rivierstrandjes, kuddes konikpaarden en rode geuzen. Tip; de entree van het fort is met een museumjaarkaart gratis.
www.fortpannerden.eu

Fort aan de Buursteeg

Het Fort aan de Buursteeg in Renswoude is één van de grootste en belangrijkste verdedigingswerken van de Grebbelinie. Het werd in 1786 aangelegd, vanwege de omvang van het fort konden er enige honderden militairen bivakkeren binnen de vestingwallen. Nu bevindt zich er het Grebbelinie Bezoekerscentrum dat het verhaal vertelt van de bijzondere geschiedenis van de Grebbelinie. Ook vind je hier Restaurant Grebbelounge waar je midden in de natuur kunt genieten van een heerlijke kop koffie, lunch of diner. Vanaf het fort zijn er diverse fiets-, wandel- en kanoroutes om de militaire sporen in het landschap te ontdekken.
www.grebbeliniebezoekerscentrum.nl

Vesting Hellevoetsluis

Nu een levendige jachthaven met 2.000 ligplaatsen, maar in de 17de eeuw was vesting Hellevoetsluis een van de belangrijkste oorlogshavens van ons land. Het maritieme verleden van Hellevoetsluis is in de hele vesting zichtbaar, zoals in de kazerne Fort Haerlem (een lange kustbatterij uit 1880), de opgeknapte bunkers, een kruittoren en de barakken in de vesting. De hele zomer zijn er rondleidingen over de Hellevoetse kustbatterij. Het Stadsmuseum en het Droogdok Jan Blanken vertellen verhalen over de vestinghaven. Natuurlijk is er ook de bakstenen vuurtoren, die al 200 jaar als een bewaker aan de rand van de haven staat. Hellevoetsluis bruist met stranden, musea, de grootste jachthaven van Nederland en evenementen als de Vestingdagen.
www.bezoekhellevoetsluis.nl

Vesting Willemstad & Fort Sabina

Willemstad is één van meest strategisch gelegen vestingsteden van Willem van Oranje. Maak een stadswandeling door de vesting en over de vestingwallen of

Bestel FORT! of VESTING! Magazine

Ben je geïnteresseerd geraakt in het verdedi-gingserfgoed van Nederland en wil je graag meer bezoek- en routetips aan forten en vestingsteden? Bestel dan het magazine FORT! en/of VESTING! op forten.nl/onze-magazines. Het magazine is gratis, je betaalt alleen de verzendkosten.