De driebaansweg van huidkanker

Mary-Ann El Sharouni, dermatoloog Universitair Medisch Centrum Utrecht

Ongeveer 1 op de 5 Nederlanders krijgt in zijn of haar leven te maken met huidkanker. Grof gezegd bestaan er drie soorten huidkanker: het basaalcelcarcinoom, het plaveiselcelcarcinoom en het melanoom. Al deze drie vormen van kanker ontstaan in de huid, en bij elk van hen is de voornaamste oorzaak overmatige blootstelling aan UV-licht al dan niet in combinatie met een oudere leeftijd. Basaalcel- en plaveiselcelcarcinomen ontstaan uit cellen die keratinocyten worden genoemd, terwijl het melanoom voortkomt uit pigmentcellen. Het melanoom ontstaat dus uit andere type cellen dan het basaalcelcarcinoom en het plaveiscelcarcinoom en is daarmee dus een geheel andere vorm van huidkanker.

Waar kan ik op letten?

De meest voorkomende vorm van huidkanker is het basaalcelcarcinoom. Dit betreft ongeveer 75% van alle vormen van huidkanker. Er zijn verschillende soorten basaalcelcarcinomen, waarbij het meest voorkomende type het nodulair basaalcelcarcinoom betreft (50-80%). Dit presenteert zich als een niet-genezend wondje. Het ziet eruit als een glanzend, langzaam groeiend bobbeltje, wat zich meestal (70-80%) in het hoofd-hals gebied bevindt. Het glanst vaak een beetje en kan spontaan opengaan, waardoor het soms bloedt. Meestal geeft het echter geen klachten. Een basaalcelcarcinoom zaait niet uit, maar groeit wel door als het niet behandeld wordt.

Een plaveiselcelcarcinoom kan soms op een basaalcelcarcinoom lijken. Zo’n 15% van de gevallen van huidkanker betreft dit type huidkanker. Het bevindt zich meestal ook in het hoofd-halsgebied, en vaak op de oren, lip of op (de eerder) behaarde hoofdhuid. In tegenstelling tot het basaalcelcarcinoom kan het plaveiselcelcarcinoom wel uitzaaien, hoewel de kans hierop relatief klein is (10-15%). Een plaveiselcelcarcinoom kan ook herkend worden als een niet-genezend wondje, maar kan in tegenstelling tot een basaalcelcarcinoom soms bij aanraking pijnlijk zijn.

Tien procent van alle vormen van huidkanker betreft het melanoom. Het melanoom is de meest beruchte vorm van huidkanker, omdat het verantwoordelijk is voor 70-90% van al het huidkanker gerelateerd overlijden. Vaak wordt gedacht dat een melanoom ontstaat uit een reeds bestaande moedervlek. Dit is inderdaad het geval bij ongeveer 1 op de 3 melanomen. Hierbij kan gelet worden op veranderingen volgens de ABCDE regel, een acroniem voor asymmetrie, begrenzing, kleur, diameter en evolutie (verandering). Zie illustratie. Twee op de drie melanomen ontstaan echter als een nieuwe plek, waar voorheen geen moedervlek zichtbaar was. Extra aandacht verdienen met name nieuwe moedervlekken die na de leeftijd van 40 jaar zijn ontstaan. Melanomen komen bij vrouwen met name voor op de benen, en bij mannen op de rug. Meestal zijn melanomen bruin gepigmenteerd van kleur, maar het kan ook om een huidkleurig bobbeltje gaan. Dit geldt vooral voor oudere mannen met een melanoom op de rug of in de hoofd-halsregio.

De ABCDE regel

Moedervlekken (naevi) kunnen worden beoordeeld volgens de ABCDE regel. Hierbij staat elke letter voor een kenmerk van een moedervlek dat wijst op mogelijke overgang naar een melanoom. De ABCDE regel is oorspronkelijk Engelstalig, de A staat voor Asymmetry (het niet symmetrisch zijn van de naevus), de B voor Border (rand), de C voor Color (kleur), de D voor Diameter (doorsnede, grootte) en de E voor Evolution (verandering), of Elevation (het ontstaan van een verhevenheid).

Asymmetrie
Een moedervlek is symmetrisch als er een denkbeeldige streep doorheen is te trekken, en de beide helften aan weerszijden van die streep elkaars spiegelbeeld zijn. Symmetrie is een teken van goedaardigheid, asymmetrie is verdacht voor melanoom.

Border (rand)
Een onregelmatige, grillige rand is verdacht.

Color (kleur)
Twee of meer verschillende kleuren binnen 1 plek is verdacht.

Diameter (doorsnede)
Moedervlekken tot 6 mm zijn meestal onschuldig, een moedervlek groter dan 6 mm in doorsnee is een reden om op te letten. De grootte alleen is echter niet genoeg om op te varen. Een moedervlek die alleen groter is geworden zonder één van de veranderingen genoemd onder A,B of C te hebben is meestal onschuldig.

Evolution (evolutie, groei) of Elevation (verheven gedeelten)
Evolutie betekent dat er een verandering optreedt in de moedervlek. Soms wordt Elevation gebruikt als begrip, dit geeft aan dat een (deel van) de moedervlek zich verheft, gaat uitsteken boven de omgeving.

Bron: www.huidziekten.nl