Europese Dag van de Beroerte: 11 mei 2022

Op de jaarlijkse Europese Dag van de Beroerte (EDvdB) zullen ook dit jaar weer veel vrijwilligers van Patiëntenvereniging Hersenletsel.nl in actie komen. Tijdens de EDvdB staat het geven van voorlichting over een beroerte en hoe mensen kunnen proberen die te voorkomen door een gezonde leefstijl centraal.

Een beroerte zet je leven op zijn kop!

Het krijgen van een beroerte verandert je leven ingrijpend. Het zet ook het leven van je naasten volledig op zijn kop. De wetenschappelijke naam voor een beroerte is een Cerebro Vasculair Accident, kortweg een CVA. Cerebro betekent hersenen, Vasculair betekent dat het te maken heeft met de bloedvaten en Accident staat voor ongeluk. Letterlijk is een beroerte of CVA dus ‘een ongeluk in de bloedvoorziening van de hersenen’.

CVA heeft twee veel voorkomende vormen: het herseninfarct en de hersenbloeding. Ongeveer 80% van de mensen met een beroerte heeft een herseninfarct, 20% heeft een hersenbloeding. Bij een herseninfarct is sprake van een verstopping in de bloedvaten door een propje, dichtslibbing of een combinatie daarvan. Als een bloedvat in de hersenen lekt of is geknapt, wordt dat een hersenbloeding genoemd.

Zowel bij een herseninfarct als bij een hersenbloeding stroomt er te weinig bloed naar een deel van de hersenen. Daardoor krijgt een gedeelte van de hersenen te weinig zuurstof en hierdoor sterven de hersencellen op die plaats af. In de hersenen liggen allerlei gebieden met verschillende functies. Wanneer er hersencellen afsterven in een bepaald gebied, wordt de functie van dat gebied verstoord. Hoe erg de gevolgen hiervan zijn, hangt o.a. af van de ernst van de verwonding en de plaats daarvan in de hersenen, maar de gevolgen zijn altijd ingrijpend. Na een beroerte wordt het leven van de getroffene en de naasten nooit meer hetzelfde.

Voorkomen is beter dan genezen

Jaarlijks krijgen bijna 800.000 mensen in Europa een beroerte. Dat betekent dat er elke 2 minuten 3 Europeanen getroffen worden door een CVA. In Nederland krijgen jaarlijks ruim 40.000 mensen een beroerte; dat zijn er ongeveer 110 per dag. Uit onderzoek weten we, dat 90% van de beroertes te voorkomen is áls het ons lukt om brede preventieve maatregelen te nemen. Niet alleen zou het welzijn van tienduizenden mensen en hun naasten daarmee gediend zijn, maar het zou ook een enorme besparing van kosten van de gezondheidszorg met zich meebrengen.

Preventieve maatregelen zijn maatregelen die we nemen om iets te voorkomen. Beroertepreventie betekent dus ‘proberen een beroerte te voorkomen’. Primaire preventie richt zich op alle Nederlanders die nog nooit een beroerte gehad hebben. Secundaire preventie richt zich op de mensen die al eerder een beroerte gehad hebben en voor wie het nu belangrijk is er alles aan te doen een tweede CVA (een recidief) te voorkomen.

Voor een deel ligt die verantwoordelijkheid bij mensen zelf. Met publiekscampagnes vragen we aandacht voor het belang van een gezonde leefstijl, maar het daadwerkelijk veranderingen aanbrengen daarin (denk aan stoppen met roken, matig gebruik van alcohol, gezond en gevarieerd eten, voldoende bewegen etc.) blijft een persoonlijke beslissing. Voor een ander deel ligt die verantwoordelijkheid bij de politiek. Bijvoorbeeld als het gaat om het beperken van armoede en milieuvervuiling: twee factoren die bewezen het risico op een beroerte vergroten.
Tenslotte is een aantal risicofactoren te beperken door gerichte beroertepreventie programma’s die huisartsen en andere 1e lijnsprofessionals gezamenlijk zouden kunnen vormgeven, zeker als de overheid daarin zou faciliteren.

Bevolkingsonderzoeken

Voor kanker is het inmiddels in ons land heel normaal dat er preventieve bevolkingsonderzoeken plaatsvinden. We kennen drie bevolkingsonderzoeken naar kanker: de bevolkingsonderzoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. De onderzoeken worden aangeboden door de overheid en meedoen is gratis en vrijwillig. Ongeveer 50% van de mensen die een uitnodiging krijgt om aan zo’n onderzoek mee te doen neemt ook daadwerkelijk deel.

Voor beroerte bestaan die onderzoeken gek genoeg niet. En dat terwijl Beroerte doodsoorzaak nummer 4 was in 2020 (na COVID-19, dementie en longkanker) met 8890 overlijdens waar borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker gezamenlijk dat getal nog niet halen (totaal 8265 in 2020). Daarnaast is het CVA in Nederland de belangrijkste oorzaak van invaliditeit. Reden genoeg om juist ook voor deze aandoening te kijken naar mogelijkheden om die te voorkomen. Het Europese Stroke Action Plan (Beroerte Actie Plan) heeft als eerste preventietarget geformuleerd dat het aantal beroertes in Europa in 2030 met 10% moet zijn verminderd. Dat is een hele uitdaging als je die zet naast de voorspelde groei van bijna 30% in 2030!

Beroertepreventie in Nederland

Een bevolkingsonderzoek naar 4 belangrijke risicofactoren voor beroerte is eenvoudig te realiseren. Het gaat dan om een jaarlijkse meting, bijvoorbeeld door de huisarts of de Praktijkondersteuner (POH), van bloeddruk, bloedsuiker, cholesterolgehalte en hartslag. Nu al proberen we mensen te motiveren om hiervoor zelf eens per jaar de huisarts te bezoeken, maar het zou goed zijn als dit een standaardprocedure zou worden.

Speciale aandacht hierbij vraagt atrium fibrilleren (AF). Atriumfibrilleren (AF) is een zeer veel voorkomende hartritmestoornis wereldwijd. AF is een hartritmestoornis waarbij het ritme volledig onregelmatig en meestal versneld is. 1 op de 4 personen van 55 jaar en ouder ontwikkelt AF. De onregelmatige hartslag bij AF kan zorgen voor het ontstaan van bloedstolsels, die door de bloedbaan in de hersenen terecht kunnen komen en daar een CVA kunnen veroorzaken.

In Nederland worden jaarlijks zo’n 400.000 AF-patiënten behandeld met antistolling om de kans op een beroerte te verkleinen. Het werkelijke aantal patiënten is waarschijnlijk veel hoger, ongeveer 500.000 patiënten. Dat komt omdat veel patiënten nog niet gediagnosticeerd zijn. Een groot aantal patiënten heeft geen merkbare klachten en gaat daarom niet naar een arts.

Het risico op een beroerte is bij AF vijf keer groter dan normaal en een beroerte veroorzaakt door AF heeft vaak ernstige gevolgen en leidt tot zwaardere invaliditeit, vermindering van kwaliteit van leven en heeft grotere impact op de patiënt en de naasten in vergelijking met beroertes door andere oorzaken.

Daarom werken we actief mee in de werkgroep Beroertepreventie, waarmee we concrete acties, educatie en een toolbox voor de 1e lijnszorg ontwikkelen met als doel het aantal beroertes dat ontstaat door AF met 10% te verminderen. Als dat lukt voorkomen we daarmee ongeveer 5000 ernstige beroertes per jaar! Daarmee kunnen we een al een grote stap zetten om te komen tot de doelstelling uit het Stroke Action Plan!

Patiënten met AF hebben gemiddeld 5x meer kans op het krijgen van een beroerte ten opzichte van iemand met normaal risico.

Europese Dag van de Beroerte 2022

Op dinsdag 10 mei wordt voor de 18e keer de Europese Dag van de Beroerte georganiseerd door Patiëntenvereniging Hersenletsel.nl. Samen met de werkgroep Beroertepreventie organiseren we die dag een groot symposium voor zorgverleners in de 1e lijn (zoals huisartsen, fysiotherapeuten en praktijkondersteuners van huisartsen) over het voorkomen van een CVA: ‘Beroertepreventie op 1!’.
Vanwege het succes van de digitale acties van vorige jaren zullen we ook dit jaar filmpjes van ervaringsdeskundigen delen via onze sociale media op deze dag. Op die manier zorgen we samen voor meer aandacht en begrip voor niet-aangeboren hersenletsel!

Aangrijpend ervaringsverhaal

In het boek ‘Een leven op zijn kop’ vertelt journaliste Trix Broekmans het verhaal van Peter d’Hamecourt, bij veel mensen bekend als ‘correspondent in Moskou’ voor het NOS journaal en het Algemeen Dagblad. Na zijn pensionering gaat hij in Frankrijk wonen. Daar krijgt hij een beroerte. Daarna begint de lange weg naar herstel. De schrijfster vertelt vanuit iedereen een deel van het verhaal: vanuit Peter zelf, vanuit zijn vrouw, de arts, de therapeut, haarzelf… Dat geeft een mooi en herkenbaar beeld vanuit verschillende perspectieven. Professor Erik Scherder schreef het voorwoord. Het boek laat de impact van een beroerte zien. Het is een verhaal over liefde en vriendschap, triomf en teleurstelling en vooral over tomeloze wilskracht en een niet aflatend doorzettingsvermogen.