Kwetsbaarheid of …….?

In de krant, op televisie, in sociale media en in allerlei beleidsstukken zien we de term ‘kwetsbaar’ als het gaat om ouderen. Google alleen al levert meer dan 200.000 verwijzingen op als je zoekt op ‘kwetsbare ouderen’. Best wonderlijk, want ouderen zelf gebruiken die term niet of nauwelijks, zo blijkt uit recent onderzoek.

Rianne Golbach doet promotieonderzoek bij de Hanze University of Applied Sciences. Ze vertelt: ‘Bij het lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing kijken we naar vraagstukken in het domein van zorg en welzijn. In dit veld spreken wetenschappers, zorgprofessionals en de media vaak over kwetsbare ouderen. Ouderen zelf herkennen of gebruiken de term kwetsbaarheid echter nauwelijks. De term heeft een negatieve en stereotypische associatie als het gaat om ouder worden.’

Wat hebben jullie onderzocht?

‘We hebben onder andere naar uitingen in de media en beleidsstukken gekeken. In die bronnen zochten we naar synoniemen voor ‘kwetsbaarheid’ en thema’s die met ouder worden te maken hebben. Vervolgens hebben we de bevindingen uit die literatuurstudie voorgelegd aan een panel van ouderen.’

En wat kwam daar uit?

‘Een opvallend resultaat is dat de panelleden termen geassocieerd met kwetsbaarheid niet herkennen of gebruiken, zoals kwetsbaar, fragiel, broos of verstoord evenwicht. Dit sluit aan bij eerdere bevindingen, waarin ouderen aangaven de term kwetsbaarheid zelf nauwelijks te gebruiken. Termen die ouderen juist wel herkennen en gebruiken, hebben met name een positieve lading, zoals weerbaar, veerkracht, vitaal en onafhankelijk.’

Waar ligt dat aan?

‘Een mogelijke oorzaak kan de negatieve associatie met de term kwetsbaarheid zijn, wat kan leiden tot het afwijzen van de term. Daarnaast kan het zijn dat termen over kwetsbaarheid niet aan de orde zijn voor de groep ouderen in het panel waardoor mogelijk associatie met deze termen ontbreekt.’

Wat is jouw advies naar aanleiding van deze bevindingen?

‘Om aan te sluiten bij de belevingswereld van ouderen hebben we onderzocht welke termen ouderen wel herkennen en gebruiken als het gaat om ouder worden en kwetsbaarheid. Ons advies naar aanleiding hiervan is dat mensen in zorgrelaties moeten begrijpen dat taal niet neutraal is en dus impact heeft op iemands doen en laten. Het kan zorgen voor stereotypering en labeling. Door de keuzes die je daarin maakt kun je dus aansluiten of juist de plank mis slaan met gevolgen voor gezondheid en welzijn.’

Dit artikel verscheen eerder op de website van Vilans. Het onderzoek is gepubliceerd in het Tijdschrift voor Geriatrie en Gerontologie.