Ziek van niet kunnen lezen

Nauwelijks kunnen lezen en schrijven, maar wel een eigen bedrijf met 45 man personeel. Die mogen er niets van merken. Jarenlang weet je het verborgen te houden. Zelfs voor je eigen vrouw. Maar uiteindelijk ga je er onderdoor. Dit is in het kort het verhaal van Hans. Het staat bij de ervaringsverhalen op www.lezenenschrijven.nl.

Stichting Lezen en Schrijven organiseert dit jaar van maandag 7 tot en met zondag 13 september de Week van Lezen en Schrijven, voorheen de Week van de Alfabetisering. Volkszanger René Karst en presentatoren Anita Witzier en Kees Tol zijn ambassadeurs van Stichting Lezen en Schrijven.

Hans is, liever gezegd: was, een van de bijna 3 miljoen mensen in ons land die na hun 16e nog niet goed kunnen lezen en schrijven (of rekenen) . Op de website noemen ze die ‘de laaggeletterden’. Hans is inmiddels niet meer laaggeletterd. Hij is zelfs een zogeheten ‘taalambassadeur’. Dat wil zeggen, iemand die andere laaggeletterden aanmoedigt ook te gaan leren lezen en schrijven. Daarbij kan hij zelf als voorbeeld dienen. Hij weet wat het is om laaggeletterd te zijn. Hij weet dat het moeilijk is daarvoor uit te komen. Hij weet dat het moeilijk is de stap te zetten naar een plek waar je kunt leren lezen en schrijven. Hij weet ook dat het de moeite meer dan waard is. Wat hij laaggeletterden vooral wil meegeven is: zelfvertrouwen. Het vertrouwen dat je ook op latere leeftijd nog kunt leren lezen en schrijven.

Lef

Je moet zelfvertrouwen hebben, maar ook lef. Lef om ervoor uit te komen dat je laaggeletterd bent. Veel laaggeletterden zijn namelijk een kei in het verbergen van hun situatie. “Ik heb mijn bril niet bij me.” is een veel gebruikt trucje. En Hans? Die had een boekhouder in dienst… Deed alle bestellingen per telefoon…. En als zijn kinderen hem vroegen een verhaaltje voor te lezen, vertelde hij een verhaaltje dat hij uit zijn hoofd kende. Overigens zijn er hulpmiddelen om snel te ontdekken of iemand een taalachterstand heeft. Voor bedrijven en uitzendbureaus zijn er taalmeters. Die geven snel een idee van de taalvaardigheid van een nieuwe werknemer.

Gezondheid

Zorginstellingen kunnen aan hun personeel een cursus ‘herkennen en doorverwijzen’ laten geven. Zij weten dan wat ze moeten doen als ze merken dat iemand laaggeletterd is. Dat is nodig. Veel laaggeletterden hebben nauwelijks informatie over ziekte en gezondheid of begrijpen die niet. En juist in een zorginstelling hebben veel bewoners chronische aandoeningen en vaak ook psychische problemen. Meer informatie? Ga naar https://www.pharos.nl/thema.

Zetje

Als laaggeletterde heb je een zetje in de rug nodig om de stap te zetten naar leren lezen en schrijven. Voor Hans was dat de psycholoog die hem hielp bij zijn burn-out. Voor een ander is het iemand die helpt om uit de schulden te komen. Weer een ander krijgt steun van een partner of goede vriend(in). In andere ervaringsverhalen blijkt de werkgever of een collega dat steuntje in de rug te zijn geweest. Natuurlijk kunnen ook Hans en andere taalambassadeurs met hun voorbeeld net dat zetje kan geven wat een laaggeletterde nodig heeft. Maar dan de volgende stap: de stap naar een hoger niveau van geletterdheid. Wat wil iemand leren en waar kan dat?

Opbellen

De eerste stap die iemand kan zetten is: bellen met gratis nummer 0800 023 44 44. Daar krijg je iemand aan de telefoon met wie je kunt bespreken wat je wil leren en waar dat kan. Wie, al dan niet met hulp, kan gaan kijken op www.lezenenschrijven.nl vindt die informatie ook daar. Nog moeite met lezen? Geen probleem. Er is een knop ‘Lees voor’. Tijdens het voorlezen, is in de tekst te zien waar de voorlezer is. Op die manier kan iemand ook een vragenformulier invullen. De invuller wordt dan later teruggebeld.

Wat wil iemand leren

Mensen met laaggeletterdheid zijn meestal geen analfabeten. Analfabeten kunnen helemaal niet lezen, schrijven en rekenen; laaggeletterden wel een beetje, maar niet genoeg dus. Het is daarom zaak om uit te zoeken waar iemand zich tekort vindt schieten. Wil iemand beter schrijven, lezen en/of rekenen? Of gaat het speciaal om bijvoorbeeld omgaan met de computer? Leren hoe je moet solliciteren, advies over gezonder leven, aanleren hoe je een gesprek voert – bijvoorbeeld met een dokter, regelen van geldzaken, omgaan met websites van de overheid, contacten met de school van je kinderen. Op al die terreinen kan speciale hulp worden geboden.

Waar kun je terecht?

Leren kan vaak gratis en in de buurt. De meeste bibliotheken in Nederland bijvoorbeeld kennen een zogeheten ‘Digitaalhuis’. Ook als je geen lid bent van de bibliotheek kun je daar terecht. In het ‘Digitaalhuis’ kun je beter worden in taal en leren omgaan met computer en mobiele telefoon. Ook op veel andere plekken zijn cursussen. In de Week van Lezen en Schrijven brengen organisaties die cursussen geven hun activiteiten onder de aandacht. De een doet dat met bijvoorbeeld een taallunch, de ander met muziek of film. (Uiteraard aangepast aan de anti-coronamaatregelen.) Laaggeletterden en andere belangstellenden kunnen zo kennismaken met wat deze organisaties voor ze kunnen doen.

Lange adem

Inhalen van taalachterstand vraagt een lange adem. Hans bijvoorbeeld vertelt dat hij na twee jaar de krant kon lezen – en hoe blij hij daarmee was. Bij de cursussen gaat het heel anders dan destijds op school. Op school ging de aandacht van de meester of juf naar de hele klas. Bij een cursus taalvaardigheid is de aandacht gericht op iedere deelnemer afzonderlijk. Voor mensen die met laaggeletterden te maken hebben is de Week van Lezen en Schrijven een goede gelegenheid om kennis te maken met het aanbod van de instellingen bij hen in de buurt.

Vrijwilligers

Degene die lesgeeft is vaak een vrijwilliger. Er zijn veel verschillende mogelijkheden. Die variëren van lesgeven aan groepen tot een-op-een-begeleiding. Steeds wordt gekeken naar de voorkeur van degene die zich aanmeldt. Vrijwilligers krijgen een training om goed les te kunnen geven. Natuurlijk is er het bekende schreeuwende tekort aan vrijwilligers. Dus nieuwe vrijwilligers zijn van harte welkom. Belangstelling? Kijk voor meer informatie op www.lezenenschrijven.nl bij ‘Doe mee’

Ervaringsverhalen

Wie ervaringen wil lezen of horen van Hans en andere laaggeletterden vindt deze bij de ‘Verhalen’ op
www.lezenenschrijven.nl. Vrijwilligers en organisaties die betrokken zijn bij laaggeletterdheid vertellen daar eveneens hun verhaal. Uit al die verhalen wordt duidelijk: voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid vraagt om meer dan één Week van Lezen en Schrijven. Je moet er voortdurend mee bezig zijn. Want niemand mag – écht of bij wijze van spreken – ziek zijn van niet kunnen lezen.

Meer info

www.lezenenschrijven.nl
www.telmeemettaal.nl
www.bibliotheek.nl
www.lerenenwerken.nl
www.pharos.nl/thema