Niet bang voor de dood, wel voor het sterven

‘Als mijn tijd gekomen is, en ik kan mijn plas niet meer ophouden, nou geef mij dan maar een pilletje’. U heeft het misschien ook wel eens gedacht. Het is vreselijk om in de laatste levensfase geen controle meer te hebben, zo lijkt de algemeen heersende gedachte. Maar hoe bijzonder is het ook om je te realiseren dat het proces van loslaten gaande is.

Bent u bang om te sterven?

Uit een representatief onderzoek (2016) uitgevoerd door Trendbox in opdracht van het Landelijk Expertisecentrum Sterven blijkt dat 34% van de ondervraagden bang is om te sterven. In de groep van 25 tot 34 jarigen is dat maar liefst 48%. 63% kan zich totaal geen voorstelling maken van het eigen sterven. En toch gaan we op een dag dood. Allemaal. In de veelbesproken commercial van een grote uitvaartorganisatie spreidde Adelheid Roosen haar armen uit in een wijds gebaar van overgave. We gaan dood. Niemand uitgesloten. En juist dát kan een troostrijke gedachte zijn. Het is geen pech, geen straf, geen willekeur. We gaan dood, allemaal, omdat sterven nu eenmaal bij het leven hoort.

De loop van het leven

Geboren worden, opgroeien, ouder worden, sterven. Het is de loop van het leven. Dat het einde komt, is onvermijdelijk, maar hoe? Wat kun je doen om op een voor jou goede manier met sterven om te gaan? Wat is er nodig om niet met een gevoel van angst, schuld of verwarring het leven los te laten? En helpt meer kennis hierover of juist niet? Vast staat dat de kwaliteit van leven onder druk komt te staan, als onwetendheid en angst regeren.

Rust in hoofd en hart

Gelukkig weten we als mensheid door de eeuwen heen veel over het stervensproces. Die oude kennis en wijsheid over zowel de lichamelijke als geestelijke aspecten, kan helpen om je eigen levenseinde of dat van een naaste beter te begrijpen. Ook recente inzichten dragen daar aan bij. Zo heeft de hospicebeweging in de afgelopen decennia veel kennis en ervaring voortgebracht en kennen we de inzichten van mensen die een bijna-dood ervaring hebben meegemaakt. Met specifieke kennis en wijsheid kan de angst voor sterven plaats maken voor vertrouwen. En vertrouwen heeft alles te maken met je overgeven aan het onvermijdelijke. Kortom, met acceptatie. Dat betekent een grote verlichting en rust in hoofd en hart. Het sterven kan zich in enkele uren voltrekken maar veel vaker vergt het tijd. Hoe mooi kan het zijn als je – met elkaar – ruimte geeft aan het stervensproces. Hoe betekenisvol is het als je – met elkaar – terug kunt kijken op een waardevolle periode waarin je het samen hebt weten uit te houden.

Nationale Dag Aandacht voor Sterven

En dat is precies wat de Nationale Dag Aandacht voor Sterven op 24 mei beoogt: een samenleving waarin aandacht is voor sterven. En wie wil er nu niet leven in een land waar tijd en ruimte bestaat om waardig te leven en te sterven? Laten we sterven gaan zien als een kostbaar en wezenlijk proces van ieder mens. Het hoort immers bij het leven, hoe ingrijpend het ook voor je is.

Vorig jaar trad de nieuw opgerichte stichting Landelijk Expertisecentrum Sterven op deze nationale dag naar buiten. Ter opluistering daarvan ontvingen alle hospices in Nederland een bos bloemen. Een gebaar om sterven, stervenden en hun families alsmede hun zorgverleners in het zonnetje te zetten. En dat werd hoog gewaardeerd. Een traditie is geboren, want ook dit jaar krijgen de hospices een bos bloemen bezorgd.

Bewustwording

Bewustwording van alle aspecten van sterven is belangrijk. Het gaat dan niet alleen over je eigen leven(seinde), maar ook over de grenzen aan de medicalisering van de laatste levensfase, de tendens om te blijven doorbehandelen en de maakbaarheid van het leven. Het zijn grote onderwerpen en ieder mens zal hierop eigen antwoorden moeten vinden. Het Landelijk Expertisecentrum Sterven helpt daarbij. Vanzelf-sprekend vanuit respect en integriteit voor ieder mens. Immers beslissingen over het levenseinde zijn hoogstpersoonlijk. De Stichting heeft geen enkel oordeel over gemaakte of te maken keuzes maar ziet wel graag dat beslissingen worden genomen op basis van inzicht en vertrouwen. Daarom wordt op dit moment hard gewerkt aan de realisatie van een telefonische hulplijn. Daar kunt u terecht als u vragen heeft over het stervensproces van uzelf of van een naaste. Maar ook als u gewoon eens even van u af wilt praten en een luisterend oor zoekt.

Een wonderbaarlijk proces

Meer weten over sterven? Bezoek de website of kom naar het middagsymposium ‘Aandacht voor Sterven’ op 24 mei in het prachtige Bomencentrum in Baarn. Prominente sprekers als Professor Casper van Eijck, Jan Kortie, Babs van den Bergh en Ineke Koedam geven achtereenvolgens inzicht in het proces van sterven. Dat proces is in eerste instantie heel zichtbaar en tastbaar maar wordt steeds subtieler en verfijnder. En dat zorgt ervoor dat we ons ervan bewust worden dat sterven ook een wonderbaarlijk en mysterieus proces is.

Ineke Koedam is oud hospicecoördinator, auteur van o.a. In het licht van sterven, ervaringen op de grens van leven en dood en docent aan de ‘Intensive Omgaan met Sterven’, een opleiding op post-HBO niveau. Zij is initiatiefnemer en voorzitter van het Landelijk Expertisecentrum Sterven.

www.landelijkexpertisecentrumsterven.nl