Obstipatie: een veel voorkomend probleem!

Zo’n veertig tot tachtig procent van de 65-plussers heeft regelmatig last van obstipatie. Bij obstipatie kan men niet regelmatig naar het toilet om de ontlasting te lozen, moet men hard persen op de ontlasting en/of is de ontlasting hard. Soms gaat men wel regelmatig naar het toilet maar wordt niet alle ontlasting geloosd waardoor er zich toch ontlasting ophoopt in de darm.

Obstipatie kan o.a. leiden tot buikpijn, lusteloosheid en een vermindering van de eetlust. In figuur 1 kunt u zien dat langdurige vermindering van de eetlust gevolgen kan hebben op de conditie en het herstelvermogen. Dit alles kan leiden tot een negatieve spiraal (figuur 1).

Wat men vaak niet weet is dat obstipatie ook samen kan gaan met diarree. Wanneer de endeldarm, het laatste stukje van de darm, helemaal verstopt zit, kan dunnere ontlasting uit hoger gelegen darmdelen langs de verstopping lekken. Dit wordt ook wel overloopdiarree genoemd en is eigenlijk een uiting van ernstige obstipatie. Anti-diarree middelen helpen in dit geval niet en maken de situatie alleen maar erger.

Obstipatie kan verschillende oorzaken hebben. Over het algemeen weet men vaak wel dat te weinig vocht en vezels in de voeding een rol kunnen spelen, maar ook stress, onregelmatig eten, weinig bewegen en sommige aandoeningen en medicijnen kunnen een oorzaak zijn. De ziekte van Parkinson is bijvoorbeeld een aandoening die gepaard kan gaan met ernstige obstipatie.

Naarmate men ouder wordt werken de darmen langzamer en blijven de voedselresten langer in de darm. De dikke darm haalt vocht uit de ontlasting en hoe langer de ontlasting in de dikke darm blijft, des te harder de ontlasting wordt. Op het einde van het darmkanaal kunnen dan harde, brokkelige keutels overblijven. Harde keutels zijn moeilijker en vaak ook pijnlijker te lozen dan brijige ontlasting.

Ook het toiletgedrag, de manier waarop men ontlast, speelt vaak een rol bij het ontstaan van obstipatie. In een eerdere seniorenwijzer is de toilethouding bij obstipatie beschreven. Juist wanneer er problemen zijn ontstaan de ontlasting te lozen, is de toilethouding erg belangrijk; deze bepaalt of de ontlasting ‘uit de darm kan glijden’ of juist door de darm wordt tegengehouden. Heel illustratief is het filmpje op Youtube.

Hoewel het een reclamefilmpje is laat het heel duidelijk zien hoe de toilethouding het ontlasten kan ondersteunen of juist kan belemmeren. Een eenvoudig voetenbankje kan voldoen om tot een goede toilethouding te komen. Let wel op dat u het voetenbankje zo neerzet dat u er niet over kan vallen. Naast de toilethouding is het toiletgedrag belangrijk. Veel ouderen ontspannen de bekkenbodemspieren niet of onvoldoende of spannen ze zelfs aan tijdens het persen. Als de bekkenbodemspieren niet (goed) ontspannen dan kan de ontlasting niet (goed) geloosd worden. Er zijn onderzoeken die aangeven dat bij 60% van de ouderen met obstipatie, het verkeerd persen de belangrijkste oorzaak van een moeilijke stoelgang is.

Drang om te ontlasten moet men niet onderdrukken omdat de darm dan dus steeds meer vocht uit de ontlasting trekt.

Mensen met obstipatie zijn vaak geneigd hard te persen. Door dit harde persen kunnen er beschadigingen rond de anus ontstaan zoals scheurtjes(fissuren) of aambeien. Het is belangrijk om te weten dat aambeien natuurlijke structuren zijn en bij iedereen voorkomen. Aambeien bevinden zich aan de binnenzijde in het laatste stukje van de darm, vormen daar een soort kussentjes die de darm lucht- en vochtdicht afsluiten. Zo verliest men geen darmgassen of darmvocht. Aambeien zijn dus heel nuttige structuren! Door veelvuldig hard te persen kunnen ze echter naar buiten geperst worden. Dan kunnen ze gaan bloeden en pijn doen. Vervolgens durven mensen dan vaak niet meer adequaat te ontlasten omdat het scheurtje of de aambei(en) dan pijn gaan doen (figuur 2: Vicieuze cirkel obstipatie – pijn – obstipatie).

Obstipatie behoeft een adequate behandeling. Vaak is ondersteuning met laxerende medicijnen noodzakelijk. Uw huisarts kan helpen het juiste middel te vinden. Er wordt vaak gezegd dat laxeermiddelen zouden leiden tot een luie darm maar dit geldt beslist niet voor alle laxeermiddelen. Ze kunnen helpen de samenstelling van de ontlasting te verbeteren waardoor men deze makkelijker kan lozen.

De bekkenfysiotherapeut en de geriatriefysiotherapeut kunnen u helpen een goed toiletgedrag aan te leren en voeding en vochtinname met u bespreken. Ook kunnen zij u adviseren ten aanzien van het dagelijks bewegen waardoor u zich fitter zult voelen maar waardoor ook uw stoelgang wordt gestimuleerd. U vindt een bekken- of geriatriefysiotherapeut op www.defysiotherapeut.com.