Opeenstapeling van zonschade en de gevolgen

Op 2 juni organiseert de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie weer de jaarlijkse Huidkankerdag. Een goede aanleiding om te spreken over actinische keratosen, een veel voorkomend beeld dat met ziet als een mogelijk voorstadium van huidkanker. De NVDV heeft hiervoor onlangs de richtlijn herzien (zie www.nvdv.nl, onder richtlijnen).

Actinische keratosen,
wat zijn dat?

Langdurige blootstelling aan zonlicht leiden tot schade aan de huid: verbrokkeling van onderhuids bindweefsel (“rimpels”), klonteren van pigmentcellen (bruine “zonnevlekken”) en onrust in de opperhuid (“actinische keratosen”). Actinische keratosen uiten zich als ruwrasperige verhoornde plekjes. Ze komen met name voor op plaatsen van veel zonblootstelling, dus de neus en oorranden, de kalende schedel bij mannen, alsmede de onderbenen en het decolleté bij vrouwen.

Kan men de vorming van actinische keratosen voorkomen?

Actinische keratosen ontstaan door chronische en langdurige blootstelling aan zonlicht. Voornamelijk bij mensen met een huidtype dat daar gevoelig voor is (blond haar, witte huid, sproeten). Goed insmeren en bewust met zonlicht omgaan is dus belangrijk. Probleem is echter dat de actinische keratosen die zich op dat moment ontwikkelen vaak berusten op zonschade van vele jaren (decennia)daarvoor. Met het beperken van de vandaag opgelopen zonschade valt de in het verleden opgebouwde schade helaas niet te repareren.

Wat voor klachten leveren actinische keratosen op?

Meestal geven ze een pijnlijk, scherp of schrijnend gevoel, met name bij aanraking. Maar bovenal weten we dat actinische keratosen kunnen overgaan in huidkanker (het plaveiselcelcarcinoom). Daarom worden ze als mogelijke voorlopers van kanker beschouwd. Er is veel onderzoek gedaan hoe groot de kans is dat een actinische keratose verandert in kanker, maar uit al die studies blijkt dat we dat eigenlijk niet goed weten. De meest recente studies geven een kleine kans op (0.075-0.5%), voor een individuele actinische keratose per jaar. Maar omdat de meeste mensen heel veel actinische keratosen hebben en ook nog eens langdurig, telt deze kans helaas dus op.

Hoe zijn actinische keratosen te behandelen?

Voorheen werd de enkele actinische keratose stukgemaakt, meestal met vloeibare stikstof. Maar omdat we steeds vaker hele velden van actinische keratosen zien (bijvoorbeeld een hele kalende schedel) is dat lang niet altijd meer een goede optie. Steeds vaker worden “veldbehandelingen” ingezet met zalf of met lichttherapie, die hele zieke opperhuid verwijderen of afschaven, waarna een nieuwe jongere huid kan terugkeren. En ook worden deze behandelingen steeds selectiever, waardoor niet de hele opperhuid wordt stukgemaakt maar slechts de onrustige cellen van de opperhuid tussen de goede cellen in.

Wat zelf te doen?

Gelukkig gaan we steeds bewuster met de zon om. Blijf er van genieten, maar zoals met alles ook hier met mate. En dat houdt met name voorkomen van zonverbrandingen in. Een goede sunblocker in de tas en regelmatig insmeren blijft toch de beste preventie.