Ouder worden en plasproblemen

Liesbeth Westerik- Verschuuren, Heidi Moossdorff-Steinhauser, Nienke de Vries namens de Nederlandse Vereniging voor fysiotherapie in de Geriatrie (NVFG) en de Nederlands Vereniging voor Fysiotherapie bij Bekkenproblematiek (NVFB)

‘Mensen hopen oud te worden maar vrezen de ouderdom’ zo schreef de la Bruyère in de zeventiende eeuw. ‘Ouderdom komt met gebreken’ horen we nu vaak. Zijn die gebreken dan de reden waarom we ouderdom (mede) vrezen? Door het ouder worden veranderen verschillende structuren in het lichaam; zo nemen de lenigheid en spierkracht af en krimpen ouderen in meer of mindere mate. Maar wat gebeurt er met de blaas, de urinewegen en de bekkenbodemspieren? Waarom kampen zoveel ouderen met urine-verlies of andere plasklachten?

Urineverlies en andere plasklachten ontstaan door veroudering van de bekkenbodemspieren, van de blaas en de plasbuis. Achteruitgang van het geheugen en / of het gemak waarmee men kan bewegen spelen ook een rol. Daarnaast
kunnen andere aandoeningen zoals bijvoorbeeld diabetes, de ziekte van Parkinson of een herseninfarct of gevolg zijn van bepaalde medicijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan plastabletten en antidepressiva.
Deze problemen met plassen kunnen leiden tot een vermindering van de kwaliteit van leven. Het geeft bovendien een verhoogd risico op vallen. De problemen leiden helaas maar al te vaak tot schaamte, depressie en isolement.

Bij het ouder worden kan de blaas minder goed werken. De blaas kan minder urine opslaan; waardoor de plassen kleiner worden en men vaker moet plassen. Aan de ene kant wordt de blaas onrustiger en geeft deze vaker het gevoel te moeten plassen, aan de andere kant kan de blaas minder goed leeg plassen en ontstaan er restjes urine die achterblijven. Hierdoor ontstaan vaak weer blaasontstekingen. Door de onrustige, overactieve, blaas kan er plotseling heftige drang om te plassen ontstaan met mogelijk ook urineverlies. Minder drinken is niet de oplossing voor urineverlies en kan juist leiden tot een toename van de problematiek; bijvoorbeeld een toegenomen kans op een onrustige blaas en blaasontstekingen maar ook op obstipatie. Voor alle lichaamsprocessen (bijvoorbeeld ademhaling, spijsvertering, transpiratie) is 1,5 tot 2 liter vocht per dag nodig.

Bij vrouwen zien we dat de plasbuis en de blaashals slapper worden. Dit heeft te maken met beschadigingen die eerder, bijvoorbeeld bij een bevalling zijn ontstaan en doordat er minder oestrogeen, vrouwelijk hormoon, gemaakt wordt. De blaas kan hierdoor moeilijker worden afgesloten en wordt wat prikkelbaarder. Het wordt moeilijker urine op te houden.
Bij mannen zien we juist dat het plassen moeilijker kan gaan en de straal zwakker wordt doordat de prostaat wat groter wordt en de plasbuis wordt dichtgeduwd. Veel mannen krijgen hierdoor last van nadruppelen. Een prostaatoperatie kan tot urineverlies leiden.

Ouderen moeten ’s nachts vaker plassen. Dit komt door de veranderde werking van de nieren; deze kennen minder dan vroeger een dag- en nachtritme. Ook ’s nachts wordt er nu vocht afgedreven met als gevolg nachtelijk plassen.

Verouderen is een proces dat niet valt te stoppen maar de effecten van het ouder worden, ook op het plassen, kunnen vertraagd worden.

Om de blaas en de bekkenbodemspieren in goede conditie te houden, kunnen deze getraind worden. Dit kunt u leren bij een geregistreerd bekkenfysiotherapeut. Het bewust aanspannen van deze spieren tijdens lichamelijke activiteiten, helpt om de druk die ontstaat in de buik op te vangen en urineverlies te voorkomen of te verminderen. Maar het trainen van de bekkenbodemspieren alleen, is niet genoeg. Ook het toiletgedrag, (ontspannen en de tijd nemen om goed leeg plassen) en loopvaardigheden, spierkracht en balans (waardoor in staat om op tijd bij het toilet te komen) spelen mee. Gespecialiseerde fysiotherapeuten kunnen helpen om uw bekkenbodem spieren te leren aanspannen (bekkenfysiotherapeut) en onder andere uw loopvaardigheden te verbeteren (geriatriefysiotherapeut). Het is zeker de moeite waard om in uw dagelijkse oefeningen ook aandacht aan de bekkenbodem te schenken! Een geregistreerd bekkenfysiotherapeut of geriatriefysiotherapeut kunt u vinden op www.defysiotherapeut.com.

Plashouding

Bij het plassen zit men rechtop op het
toilet. Heupen en knieën zijn 90˚ gebogen. De kleding is gezakt tot onder de knieën. Plassen gebeurt ontspannen; de blaas spant aan en leegt zichzelf. Persen is dus niet nodig. Als de plas niet meteen komt, kan door bekkenkantelen (hol en bol maken van de rug) geprobeerd worden het plassen op gang te brengen. Soms helpt het een kraan te laten lopen. Aan het eind van het plassen wordt door bekkenkantelen de blaas verder geleegd. De blaas wordt afgesloten door de bekkenbodem aan te spannen.