Tekenweetjes – Stichting Tekenbeetziekten

Veel senioren zijn buiten actief en in het buitenleven zijn teken een terugkerend risico. Volgens de statistieken zijn 50+ ers een risicogroep. Hoe herkent u teken en waar kunt u op letten?

Wat is een teek?

Een teek is een bruin-zwart spinnetje (eigenlijk een geleedpotige parasiet) en omdat ze verschillende levensstadia hebben, zijn er verschillende groottes te onderscheiden.

In Nederland vinden we harde en zachte teken. De harde teken hebben een hard schildje op hun rug. De teek Ixodes ricinus komt het meest voor in Nederland en wordt ook wel gewone teek, hout-, schapen- of hondenteek genoemd. Deze teek kan de ziekteverwekker bevatten, die de ziekte van Lyme kan veroorzaken.

Zachte teken hebben geen rugschild en ze leven meestal in een nest of een hol van een vogel of ander dier. Ze zuigen het meeste bloed van vogels en vleermuizen, maar lusten ook graag een slokje van andere dieren of mensen. Deze soort wordt ook wel de duiven- of kippenteek genoemd.

Een nieuwe soort in Nederland is de Dermacentorteek. Sinds een aantal jaren komt deze niet uitsluitend meer in Zuid- en Midden Europa voor maar ook in Nederland. Deze teek heeft als bijnaam “hondenkillerteek” omdat het de voor honden dodelijke ziekte Babesiose kan overbrengen. Ook kan de Dermacentor teek voor de mens gevaarlijke ziekteverwekkers bij zich dragen (Rickettsia).

Ontwikkelingsstadia van teken

Teken zijn een zogenaamde “drie gastheren parasiet”. Dat wil zeggen dat een teek in elk van zijn drie ontwikkelingsstadia een nieuwe gastheer zoekt.

Als een teek net uit het eitje gekomen is, dan spreken we over een larve. De larve is net een halve millimeter groot en daardoor slecht te zien. Een larve heeft 6 pootjes.

De meeste larven verhongeren voordat ze een gastheer tegenkomen, dit is de reden dat een vrouwtjes-teek zeer veel eitjes produceert, tot enkele duizenden. Hierdoor is de kans groter dat een aantal van de larven zich kunnen ontwikkelen tot een volwassen teek. Na de vervelling van de larve zoekt de nimf (1 millimeter groot met inmiddels 8 pootjes) naar een nieuwe gastheer, waarna het hele proces zich herhaalt: de teek klampt zich vast, zuigt bloed, laat zich op de bodem vallen en vervelt.

Nu is de teek volwassen en wordt een derde maal een gastheer opgezocht. De teek is inmiddels gegroeid naar 3 tot 5 millimeter. Ditmaal wordt niet alleen bloed opgezogen maar ook naar een partner gezocht waarna de paring plaatsvindt.

Het vrouwtje zet na haar laatste bloedmaaltijd een aanzienlijk percentage van haar lichaamsgewicht (50% of meer) in eieren om voor zij sterft en produceert dan honderden tot enige duizenden eieren. Er is een waarneming bekend van een vrouwtje dat meer dan 23.000 eitjes afzette in een enkel legsel!

De teek Ixodes ricinus komt het meest voor in Nederland en wordt ook wel gewone teek, hout-, schapen- of hondenteek genoemd.

Waar zitten teken?

Teken zitten te wachten tot een gastheer langskomt in struikgewas, bomen en op grassprieten. Ze kunnen meer dan een jaar zonder voedsel, sommige soorten wel 5 jaar! De ontwikkelingscyclus van Ixodes ricinus kan, afhankelijk van de omstandigheden, tussen 1,5 en 7 jaar duren. Teken detecteren hun potentiële gastheer door de uitgestraalde lichaamswarmte, kooldioxide en wellicht ook door geurdetectie.

Teken komen niet alléén voor in natuurgebieden, maar ook in stadsparken, grasdijken, weilanden en in tuinen. Vaak wordt gesteld dat het tekenseizoen van maart tot november is, maar door de zachte winters zijn teken het hele jaar door actief. Tijdens hete droge zomermaanden is de activiteit minder omdat teken gevoelig zijn voor droogte.

De tekenactiviteit is terug te vinden op www.tekenradar.nl. U vindt daar onder andere de tiendaagse verwachting van het activiteitsniveau van het nimfenstadium. Een tekenbeet kunt u daar ook melden.

Preventieve maatregelen

Preventieve maatregelen ter voorkoming van een tekenbeet, zijn:
1. Vermijd contact met struikgewas en hoog gras door op de paden blijven.
2. Kleding: Trek lichte kleding aan waar de teken goed op te zien zijn en broek (of een dubbele voering in de onderpijp) in de sokken. Controleer de kleding na afloop en houd deze gescheiden van ander wasgoed. Laat kinderen een petje dragen: in het haar zijn teken moeilijk terug te vinden. U kunt Deet op uw kleding spuiten. Met een zogenaamde ‘kleefroller’ zijn teken goed te verwijderen van kleding. Droog kleding in de droger bij 60°C: droogte is het zwakke punt van teken.
3. Controleer op tekenbeten na een bezoek in het groen! Teken hebben de neiging op warme vochtige plekjes te gaan zitten, zoals tussen de tenen, knieholtes, liezen en oksels. Controleer ook de haargrens en achter de oren.
4 Draag een tekenverwijderaar bij u en verwijder een teek zo snel mogelijk!

Tekenverwijderkaarten zijn te bestellen in de webshop van de Stichting Tekenbeetziekten.

Wat doet Stichting Tekenbeetziekten nog meer?

Het doel van de stichting is fondswerving voor wetenschappelijk onderzoek voor verbetering van diagnostiek en behandeling van chronische lyme. Ook is er speciale aandacht voor kinderen met de ziekte van Lyme. Wilt u Stichting Tekenbeetziekten steunen door met een actie geld in te zamelen, dan zou dat heel welkom zijn. Neem een kijkje op de website en neem contact op!

door: Diana Uitdenbogerd
Stichting Tekenbeetziekten
onderzoek@tekenbeetziekten.nl

Meer info

www.tekenbeetziekten.nl
www.facebook.com/tekenbeetziekten
Twitter.com/tekenziekten