Twee jaar Radicale vernieuwing langdurige ggz

Droom komt klein beetje dichterbij

Tekst: Douwe Dronkert

Eerder was in Seniorenwijzer te lezen over mogelijkheden voor een vernieuwingsbeweging in de geestelijke gezondheidszorg. Begin 2020 ging de beweging Radicale vernieuwing langdurige ggz officieel van start. Wat levert het mensen met een psychische aandoening al op?
Een ggz waar dat wat belangrijk is voor de mensen die zorg ontvangen, hun naasten en voor hulpverleners het uitgangspunt is. En niet de regels of gewoontes. Dat is de droom van de vernieuwingsbeweging.

Inmiddels werken veertien deelnemende ggz-organisaties in het land aan deze droom. Steeds meer cliënten, naasten, ervaringsdeskundigen en hulpverleners uit de praktijk raken betrokken en weten elkaar te vinden. Maar ook managers, directeuren, beleidsmakers, bestuurders en zorginkopers. VWS, inspectie, en zorgkantoren zijn actieve partners, net als kenniscentra Phrenos en Trimbos-instituut, de Nederlandse ggz en Valente. LOC Waardevolle zorg ondersteunt.

Eerste opbrengsten

Radicale vernieuwing is een langdurig veranderproces. Toch zien we al eerste opbrengsten, zoals:
– In de directe relatie tussen cliënten en hulpverleners komt de leefwereld van cliënten meer centraal te staan.
– De manier van werken en gespreksvoering van Radicale vernieuwing maken dat cliënten en medewerkers zich meer gezien en gehoord voelen. Belangrijke ingrediënten zijn gelijkwaardigheid en het zien van de hele mens – niet alleen zijn gedrag/aandoening. Deelnemende organisaties maken zich die werkwijze ook eigen.
– Door uitwisseling in het landelijke netwerk wordt landelijk zichtbaar en voelbaar wat iedereen in zijn eigen organisatie doet. We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden.
– Deelnemers geven aan dat zij door de nieuwe blik en aanpak onrust, onzekerheid en verdere ontregeling bij cliënten en hulpverleners kunnen voorkomen. En zo kostbare tijd vrij kunnen maken voor Waardevolle zorg.

Met betrokkenen op alle niveaus echt werken aan die droom leidt tot veel enthousiasme. Allerlei activiteiten en nieuwe verbindingen worden gelegd in en tussen de betrokken organisaties. Mensen gaan spontaan bij elkaar op werkbezoek om van elkaar te leren.

Deelnemers starten actieteams

We werken steeds meer samen aan inhoudelijke thema’s als: Zinvolle daginvulling; Praktisch werken met methodes voor herstel en relatiegericht werken; Ruimte voor de mens achter de problematiek en zijn levensverhaal; Zinvol rapporteren, Waardevol leven!; Minder hinder van schotten en overgangen in wonen, behandeling en begeleiding.

Deelnemers geven zelf aan rondom welke thema’s zij ervaringen van andere vernieuwers willen benutten. Rondom bovenstaande thema’s vormen zij nu ‘actieteams’ waarin ze dilemma’s bespreken, elkaar praktisch verder helpen en inspireren.

Vanuit actieteam ‘Zinvol rapporteren, Waardevol leven!’ brengen deelnemers nu bijvoorbeeld in beeld hoe ze omgaan met rapportages. Welke knelpunten ze tegenkomen, waar mogelijkheden liggen en wie/welke partijen daarbij betrokken kunnen worden. Om vervolgens goede voorbeelden te kunnen uitwisselen en experimenten te starten om zinvol(ler) te rapporteren. Vragen die leven zijn bijvoorbeeld: Wat moeten we (niet) rapporteren? Hoe kan rapporteren eraan bijdragen dat cliënten waardevol kunnen leven? Wie is de ‘klant’ voor wie we rapporteren: de financier of de cliënt?

“Vernieuwers zetten zichtbare stappen om cliënten, naasten en hulpverleners structureel voorop te stellen.”

Actieonderzoek

Een team actie-onderzoekers vanuit het Trimbos-instituut en kenniscentrum Phrenos begeleidt de beweging. Ze doen dit door in de praktijk te onderzoeken en het gezamenlijk leren in de praktijk te begeleiden en ondersteunen. De onderzoekers werken hierin nauw samen met de deelnemende organisaties, professionals, cliënten en hun naasten. Het actie-onderzoek naar Radicale vernieuwing blijkt een goede stimulans bij de vernieuwing.

Werken aan cultuurverandering

De zorg en ondersteuning die elke deelnemende ggz-organisatie dagelijks biedt, vormt de basis van de vernieuwing. Het is hoopgevend dat vernieuwers in hun organisaties zichtbare stappen zetten om cliënten, naasten en hulpverleners structureel voorop te stellen. Zo gaan ze bij GGZ Noord-Holland-Noord vanuit alle beschermd wonen- en langdurig verblijfteams werken volgens een methode voor herstelgericht werken vanuit relaties (‘ART’). Alle teams worden daarin getraind. Dit maakt onderdeel uit van een breder (ook sociaal en informeel) leer- en ontwikkeltraject. Cliënten, naasten en medewerkers worden betrokken om dromen en kansen in beeld te brengen. Wat kan er volgens hen gedaan worden zodat mensen met langdurige ggz-problemen een zo goed mogelijk leven kunnen leiden? En hoe kunnen zij daaraan bijdragen?

Ook bij GGZ Rivierduinen werken ze aan een cultuuromslag en reflectiebijeenkomsten. Zodat de teams het herstel van mensen beter kunnen ondersteunen. Hierbij worden ook ART, de methodiek ‘Steunend Relationeel Handelen’ en ‘I-ROC’ ingezet. De reflectiebijeenkomsten worden gevoed vanuit waardegericht kwaliteitsbeleid, ‘ART-audits’ en dialoog met cliënten en familie.

Bij Kwintes worden alle medewerkers getraind in Steunend Relationeel Handelen. Eerste ervaringen: getrainde medewerkers kunnen goed aansluiten bij wat cliënten willen. Kwintes past ook het elektronisch cliëntendossier aan, zodat persoonlijke hersteldoelen opgenomen kunnen worden.

Dit was slechts een greep uit de vele praktijkvoorbeelden. Meer weten? Kijk vooral even op rvggz.nl.

Door heel het land

Deelnemende ggz-organisaties binnen de vernieuwingsbeweging zijn actief in steden en op het platteland, verspreid door Nederland. Ook de organisatiegrootte varieert: van kleine tot grote organisaties. De achtergronden van mensen die zorg/ondersteuning krijgen verschillen: van kinderen tot (oudere) volwassenen. En het gaat om ggz-organisaties, organisaties voor beschermd wonen, maatschappelijke opvang en combinaties daarvan. Deelnemers bieden ook forensische zorg en zorg aan mensen met verslavingsproblematiek.